TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIĞI ALFABELER
Tarih boyunca birçok devlet kuran ve uygarlık haline gelen Türk devletleri farklı alfabeler kullanmıştır. Edebiyat, kültür, ve dilin evrimiyle birlikte Türklerin kullandığı alfabeler çeşitlenmiş ve değişmiştir. Bu alfabeler arasında Türk devletleri tarafından oluşturulan Göktürk Alfabesi ve Uygur Alfabesi gibi özgün alfabeler bulunurken, Arap Alfabesi, Kiril Alfabesi ve Latin Alfabesi gibi başka kültürlerden etkilenen alfabeler de kullanılmıştır.
- Göktürk (Kök Türk, Runik) Alfabesi:
- Türklerin ilk milli alfabesidir.
- Yalnızca Türkler tarafından kullanılmıştır.
- Hunlar, Göktürkler ve diğer Türk kavimleri bu alfabeyi kullanmış ve geliştirmiştir.
- Yabancı etkilere uzak bir alfabedir.
- Sağdan sola doğru yazılır.
- Göktürk alfabesi, 38 harften oluşur ve bunların 4’ü ünlü, 31’i ünsüz, 3’ü çift ünsüz sesler içindir.
- “Orhun Abideleri” ve “Yenisey Yazıtları” Göktürk Alfabesi ile yazılmış önemli eserlerdir.
- Uygur Alfabesi:
- Göktürklerden sonra Uygurlar tarafından kullanılmıştır.
- 18 sembolden oluşur, 4 sesli harf içerir.
- Sağdan sola ve harfler birbirine bitişik yazılır.
- Soğd kökenli olup, Uygurlar tarafından Türkçeye uyarlanmıştır.
- İslamiyet öncesinde ve sonrasında kullanılmıştır.
- Arap Alfabesi:
- Türkler, Talas Savaşı’ndan sonra İslamiyet’i benimsemeye başlamış ve Arap alfabesine geçmiştir.
- 28 harften oluşur ve Türkçenin öz yapısına tam uymadığı için eklemeler yapılmıştır.
- Sağdan sola yazılır.
- Türk-İslam tarihinde önemli eserlere kaynaklık etmiştir.
- 1928’e kadar kullanılmış, Harf İnkılabı ile değiştirilmiştir.
- Kiril Alfabesi:
- Türklerin Rusya topraklarında kullanmaya başladığı bir alfabe sistemidir.
- 38 harften 11’i sesli harftir.
- Halen bazı Türk toplulukları tarafından kullanılmaktadır.
- Latin Alfabesi:
- Türklerin kullandığı alfabeler arasında Latin alfabesi en yaygın olanıdır.
- Arap alfabesinin Türkçeye uygun olmaması nedeniyle 1928’de Türkiye’de kullanılmaya başlanmıştır.
- 29 harften oluşur ve Türkçenin ses yapısına uygun olarak düzenlenmiştir.
- Sağdan sola yazılır.
Türklerin kullanmış olduğu bu çeşitli alfabeler, tarih boyunca kültürel etkileşimlere ve dilin evrimine katkıda bulunmuştur. Her bir alfabe, kullanıldığı dönemin özelliklerini ve kültürünü yansıtarak Türk yazı dilinin zenginliğini artırmıştır.