Asitler ve Bazlar
Asitler ve bazlar, kimyada önemli iki grup bileşiktir ve çeşitli özellikleri ile tepkimeleri sayesinde birçok alanda kullanılırlar. İşte asitler ve bazlar hakkında temel bilgiler:
Asitler
- Tanım: Asit, suya çözüldüğünde hidrojen iyonu (H⁺) serbest bırakan maddelerdir. Genellikle ekşi bir tatları vardır.
- Özellikleri:
- Ekşi bir tat verirler (örneğin, limon suyu).
- Su ile çözüldüğünde H⁺ iyonları oluştururlar.
- pH değeri 7’den küçüktür (pH ölçeğinde 0-6.9 arası asitiktir).
- Metallerle tepkimeye girerek hidrojen gazı üretebilirler.
- İndikatörlerle test edildiğinde, genellikle mavi lakmus kağıdını kırmızıya çevirirler.
- Örnekler:
- Hidroklorik Asit (HCl): Mide asididir ve sindirimde rol oynar.
- Sülfürik Asit (H₂SO₄): Otomobil aküleri ve endüstriyel süreçlerde kullanılır.
- Asetik Asit (CH₃COOH): Sirke içinde bulunur.
Bazlar
- Tanım: Baz, suya çözüldüğünde hidroksit iyonu (OH⁻) serbest bırakan veya H⁺ iyonlarını kabul eden maddelerdir. Genellikle acı bir tatları vardır.
- Özellikleri:
- Acı bir tat verirler.
- Su ile çözüldüğünde OH⁻ iyonları oluştururlar.
- pH değeri 7’den büyüktür (pH ölçeğinde 7.1-14 arası baziktir).
- Yağlarla birleşerek sabun oluşturabilirler.
- İndikatörlerle test edildiğinde, kırmızı lakmus kağıdını maviye çevirirler.
- Örnekler:
- Sodyum Hidroksit (NaOH): Endüstriyel temizlik ürünlerinde ve sabun yapımında kullanılır.
- Amonyak (NH₃): Temizlik maddelerinde ve tarımda gübre olarak kullanılır.
- Kalsiyum Hidroksit (Ca(OH)₂): İnşaat ve tarımda kullanılır.
Asit-Baz Tepkimeleri
Asitler ve bazlar, birbirleriyle tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar. Bu tepkimelere asit-baz tepkimeleri denir. Genel bir asit-baz tepkimesi şu şekilde ifade edilir:
Asit + Baz → Tuz + Su
Örneğin:
- HCl (Hidroklorik Asit) + NaOH (Sodyum Hidroksit) → NaCl (Sodyum Klorür – Tuz) + H₂O (Su)
pH ve Asit-Baz Dengesi
- pH: Bir çözeltinin asidik veya bazik özelliklerini belirleyen ölçü birimidir. pH değeri 0 ile 14 arasında değişir:
- pH < 7: Asidik
- pH = 7: Nötr
- pH > 7: Bazik
Asitler ve bazlar, biyolojik sistemlerden endüstriyel uygulamalara kadar birçok alanda kritik rol oynar. Doğru asit-baz dengesi, canlılar için hayati öneme sahiptir.
Asitler ve Bazlar: Kimyanın Temel Kavramlarından İkisi
Asitler ve bazlar, kimyanın en temel kavramlarından ikisidir ve maddelerin özelliklerini anlamak için oldukça önemlidir. Günlük hayatımızda sıkça karşılaştığımız bu maddeler, farklı özelliklere sahip olmalarına rağmen birbirleriyle etkileşime girerek nötrleşme reaksiyonları oluştururlar.
Asitler
Tanımı: Sulu çözeltilerine hidrojen iyonu (H+) veren maddelerdir.
Özellikleri:
Ekşi bir tada sahiptirler. (Limon suyu, sirke gibi)
Mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler.
Aktif metallerle reaksiyona girerek hidrojen gazı oluştururlar.
Elektriği iletirler.
Örnekler: Hidroklorik asit (HCl), sülfürik asit (H₂SO₄), nitrik asit (HNO₃)
Bazlar
Tanımı: Sulu çözeltilerine hidroksit iyonu (OH-) veren maddelerdir.
Özellikleri:
Acımsı bir tada sahiptirler. (Sabun gibi)
Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirirler.
Yağları çözerler.
Elektriği iletirler.
Örnekler: Sodyum hidroksit (NaOH), potasyum hidroksit (KOH), kalsiyum hidroksit (Ca(OH)₂)
Asitler ve Bazlar
Asit ve bazın tanımını vermeden önce açıklayayım suyun formülü H2O olarak bilinir. Saf su iyonlaşma denklemi:
H2O —> OH- + H+ şeklindedir (klavyeden yazığım için – ve artılar yanında gibi oldu aslında üslerine yazılır) Dikkat edilirse OH- (hidroksil iyonu) H+ (hidrojen iyonu) eşit miktarda kalacağı için suyun pH=7 dir yani nötr. (kavramlara detaylı girmeyeceğim 7 rakamı iyon miktarının logaritmasıyla alakalı yani matematiksel sonuç.
Asit Nedir?
Suda oluşturduğu çözeltide H+ (Hidrojen) iyonu veren maddelere asit denmektedir. (aslında H+ (hidrojen iyonu) derişimi yani miktarı artıyor)
Yine matematiksel olarak ne kadar H+ iyonu artarsa pH o kadar küçük olur bu yüzden Asitlerin pH<7 yani 7 den küçüktür. 7den ne kadar küçükse o kadar kuvvetli asit
özellikleri:
Asitlerin özellikleri
-Tatları ekşidir.
-Cildi tahriş ederler. Mermere zarar verirler.
-Sulu çözeltileri elektriği iletir.
-Turnusol kağıdını kırmızıya çevirirler.
-Bazlarla ve metallerle tepkime veren maddelerdir.
gülük hayatta kullandığımız kuvvetli asitler:
KUVVETLİ ASİTLER
H2SO4 Sülfirik Asit --> Zaçyağı
HCl Hidroklorik asit–> Tuz ruhu
HNO3 Nitrik asit –> Kezzap
CH3COOH –> Asetik asit
Baz nedir?
Sudaki çözeltilerine OH- iyonu veren maddelerdir. (Aslında OH- (hidroksil) miktarını arttıran her şey baz özelliktedir) matematiksel olarak Bazların pH 7den büyüktür ne kadar büyükse o kadar kuvvetli olurlar
-Tatları acıdır. (biberdeki acılık değil sabundaki acılık gibi)
-Ele kayganlık hissi verirler.
-Cildi tahriş ederler.
-Sulu çözeltileri elektriği iletir.
-Turnusol kağıdını maviye çevirirler.
günlük hayatta karşımıza çıkan kuvvetli bazlar
KUVVETLİ BAZLAR
NaOH Sodyum Hidroksit–> Sud kostik (sabun yapımında kullanılıyor)
Ca(OH)2 Kalsiyum Hidroksit–> Kireç
KOH Potasyum Hidroksit–> Potas Kostik
NH3–> Amonyak
Asit ve bazlar aslında birbirinin karşıtı diyebiliriz bir araya geldiklerinde tepkime verirler tuz ve su oluştururlar
zaten asitlerde H+ (hidrojen iyonu) Bazlarda ise OH- iyonu bir arada bulunduğunda H+ + OH- —> H2O tepkimesi yaşanır
Bazen öğrencilerden asit ve bazı niçin çıkardılar niye işliyoruz gibi sorular gelmektedir.
Bunun birçok cevabı var.
Öncelikle asit baz tanımı bize birkaç şey kazandırır örneğin asidik özellikte bir madde bazik özellikte bir madde ile tepkime vereceği açıktır. Yani elimizde iki madde oldun karıştırdığımızda ne olur sorusuna cevap verebiliriz. (Asidik özellikli temizlik malzemesi bazik özellikli temizlik malzemesiyle karıştırılmamalıdır)
Yada temizlik ürünü aldığımızda bu ürünün kullandığımız yere aşındırıcı özelliği var mı zarar verir mi gibi sorulara cevap verebilir.
(Dikkat ettim de bazı temizlik ürünleri aynı maddeden üretilmesine farklı renkte şişelere konularak farklı fiyatta satılıyor. Örneğin çamaşır suyu dediğimiz aslında Hidrokloritdir. Tuzruhu ise %18lik HCl çözeltisi kireç çözücüde öğle)
Mutfakta mermer tezgah kullanıyorsak unutmadan asidik özellikli bir ürün zamanla aşınıp yıpranmasına ve ömrünün azalmasına neden olur.
İşte günlük hayatta örnekler:
Hidroklorik asit HCl Mide özsuyu
Sitrik asit C6 H8 O7 Limon suyu
Fosforik asit H3 PO4 Kola gibi içkiler
Asetik asit CH3 COOH Sirke
Karbonik asit H2 CO3 Gazoz
Tartarik asit C4 H6 O6 üzümdeki asit
◦Formik Asit : Karıncada bulunan asittir.
◦Asetik asit : Sirkelerde bulunan asittir.
◦Malik Asit : Elmada bulunur.
◦Laktik Asit : Yoğurtta bulunan asittir.
◦Sitrik Asit : Limonda bulunur.
◦Tartarik Asit: Üzümde bulunur.
◦Bütirik Asit : Tereyağında bulunur.
◦Karbonik Asit: Gazozda bulunur.
◦Oleik Asit : Zeytinyağında bulunur.
◦Nitrik Asit : Kezzapta bulunur.
◦Asetilsalisilik asit : Aspirinde bulunur.
◦Akrilik asit : Bazı boyalarda bulunur.
Bazlar
Amonyak NH3 Gübre yapımı
Sodyum hidroksit NaOH Sabun yapımı
Sodyum bikorbonat NaHCO3 Cam yapımı, gübre yapımında
•Sodyum hidroksit (NaOH): Sabun, lavabo açıcı.
•Potasyum hidroksit (KOH): Arap sabunu, sıvı sabun, şampuan.
•Kalsiyum hidroksit (Ca(OH)2): Sıva ve harç.
•Alüminyum hidroksit (AL(OH)3): Deodorantlar.
•Magnezyum hidroksit (Mg(OH)2): antiasit.
•Amonyak (NH3): Ev temizlik malzemesi, gübre, (amonyum ise patlayıcı madde yapımında).(Zayıf bazdır)