Çocuklara Sorumluluk Nasıl Öğretilmeli?
Sorumluluk, kişinin kendi eylemlerinin sonuçlarından sorumlu olmasıdır. Sorumluluk sahibi olmak, bir birey olarak büyümek ve gelişmek için önemli bir beceridir. Sorumluluk sahibi çocuklar, kendi işlerini yapabilen, başkalarına saygı duyan ve topluma katkıda bulunabilen bireyler olarak yetişirler.
Çocuklara sorumluluk öğretmek için yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:
-
Onlara sorumluluklar verin. Çocuklar, kendilerine verilen sorumlulukları yerine getirirken kendilerini değerli ve önemli hissederler. Çocuklara uygun yaş ve gelişim düzeylerine göre sorumluluklar verebilirsiniz. Örneğin, küçük çocuklar için odasını toplamak, yemek masasını hazırlamak, oyuncaklarını toplamak gibi sorumluluklar verebilirsiniz. Daha büyük çocuklar için ise ev işlerine yardım etmek, okul ödevlerini yapmak, arkadaşlarıyla ilgilenmek gibi sorumluluklar verebilirsiniz.
-
Sorumluluklarını yerine getirmeleri için onlara destek olun. Çocuklar, sorumluluklarını yerine getirmeye çalışırken bazen zorlanırlar. Bu durumlarda, onlara destek olun ve cesaretlendirin. Onları yargılamayın veya eleştirmeyin.
-
Onlara sorumluluklarının önemini anlatın. Çocuklara, sorumluluklarının neden önemli olduğunu anlatın. Örneğin, odasını topladığı zaman odasının daha düzenli ve temiz olacağını, yemek masasını hazırladığı zaman ailece birlikte yemek yiyebileceklerini, oyuncaklarını topladığı zaman daha fazla oyun oynayabileceklerini anlatın.
-
Onların sorumluluklarını yerine getirmesini ödüllendirin. Çocuklar, sorumluluklarını yerine getirdikleri zaman onları ödüllendirin. Bu ödüller, maddi ödüller olabileceği gibi, sevgi, ilgi ve takdir gibi manevi ödüller de olabilir.
Çocuklara sorumluluk öğretirken dikkat etmeniz gereken bazı noktalar şunlardır:
-
Çocuklarınızın gelişim düzeylerini göz önünde bulundurun. Her çocuğun gelişim düzeyi farklıdır. Bu nedenle, çocuklarınıza uygun yaş ve gelişim düzeylerine göre sorumluluklar verin.
-
Çocuklarınıza sorumluluklarını yerine getirmeleri için zaman tanıyın. Çocuklar, yeni bir beceriyi öğrenmek için zamana ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle, çocuklarınızın sorumluluklarını yerine getirmeleri için onlara zaman tanıyın.
-
Çocuklarınıza sorumluluklarını yerine getirmeleri için yardım edin. Çocuklar, sorumluluklarını yerine getirmeye çalışırken bazen zorlanırlar. Bu durumlarda, onlara yardım edin. Ancak, yardım ederken onların sorumluluklarını yerine getirmesini engellemeyin.
-
Çocuklarınıza sorumluluklarının önemini anlatın. Çocuklara, sorumluluklarının neden önemli olduğunu anlatın. Bu, onların sorumluluklarını yerine getirmeye daha istekli olmalarını sağlayacaktır.
Sorumluluk sahibi çocuklar yetiştirmek için, yukarıda bahsedilen noktalara dikkat etmek önemlidir. Ebeveynler, çocuklarına sorumluluk öğretirken sabırlı ve anlayışlı olmalıdırlar.
ÇOCUĞA SORUMLULUK DUYGUSU NASIL KAZANDIRILIR?
Sorumluluk zorlamayla oluşturulamaz. Anne ve babalar ve eğitimciler çocuklara sorumluluk öğretmenin yollarını aramaktadırlar. Ana-babaların büyük bir bölümü çocuğa evde günlük işlerin kolay olanlarının yaptırılmasıyla çocuğun sorumluluk duygusu kazanacağını sanmaktadırlar.
Erkek çocukların bakkâla, kasaba gönderilmesi, bahçe temizletilmesi, kız çocukların odalarının toplatıp temizletilmesi, toz aldırılması, bulaşık yıkatılması gibi işlerin yüklenmesi onların sorumluluğunu bilen olarak yetiştirmede ne denli etkili olabilir?
Gözlem ve araştırmalar göstermiştir ki, çocukta bir zorlama sonucu benimsenen bu gibi işler, sorumluluk duygusunun kazanılmasında hiçbir olumlu etki oluşturmamaktadır. Buna karşın bu işlerin yaptırılmasında gösterilecek aşırı zorlama ana-baba itaatli çocuklar sağlasa bile, kişiliğin oluşum ve gelişiminde olumsuz etkiler yaratabilir.
İki buçuk yaşından başlayarak döke saça da olsa çocuğun çorbasını kendi başına içmesine fırsat vermek, oyuncaklarını toplamasını beklemek kendi odasında kendi yatağında yatmasına ortam hazırlamak, yaşına ve cinsiyetine göre sofra hazırlığı veya araba temizliği gibi konularda onun yardımını beklemek ‘’sorumluluk’’ konusunda çocuğu cesaretlendirici ve destekleyici bir ortam sağlar. Böyle bir ortam çocuğun kendi kendisine yetmesine ve yönetmesine fırsat vereceğinden onun kendine olan güvenini de artıracaktır.
Tam tersine koruyucu yaklaşım; çocuğun kendi kendine yeten, bağımsız bir birey olmasını engeller.
Çocuk veya genci korumak, onu kanatlarının altında büyütmek, kendi başına sorunuyla başbaşa bırakmamak onun gelişimini engeller. Ona yarar yerine zarar verir. Benlik saygısının tohumları, sorumluluk verilirse gelişir.
Aile içindeki etkileşim çocuğu ya ‘’ben değerliyim’’ ya da ‘’ben değersizim’’ duygusuna götürür. Yaşı ve cinsiyeti ne olursa olsun çocuğa ‘’önemli olduğunu hissettirmek’’, onun gerek kişilik gelişimi, gerekse insan insana ilişkileri açısından etkilidir.
Çocuğun kendisini ‘’ben değerliyim’’ diye algılayabilmesi ve ‘’önemli olduğunu hissedebilmesi’’ için, öncelikle çevresinden sosyal kabul görmesine ihtiyaç vardır. Bu ortamın oluşturulması için de çocuğa ‘’uygulama’’ olanağı vermek gerekir.