Filistin’in Kısa Tarihi ve İsrail-Filistin Sorununun Gelişimi
Filistin’in Kısa Tarihi
Filistin, tarih boyunca birçok medeniyetin beşiği olmuş bir bölgedir. Antik çağlardan beri Filistin, Mısırlılar, Asurlular, Babilliler, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar ve Osmanlılar gibi çeşitli imparatorlukların kontrolü altına girmiştir. 1517’den 1917’ye kadar Filistin, Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçasıydı. I. Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte, Filistin, İngiliz Mandası altına girdi.
Siyonist Hareket ve Filistin’e Yahudi Göçü
- yüzyılın sonlarında Avrupa’da Yahudi karşıtlığının artması ve ulusal bilinçlenme sonucunda, Siyonist hareket ortaya çıktı. Theodor Herzl’in önderliğinde kurulan Siyonizm, Yahudilerin Filistin’e dönerek burada bir Yahudi devleti kurmalarını amaçlıyordu. Bu dönemde, Filistin’e ilk Yahudi göç dalgaları başladı. 1917 yılında İngiltere Dışişleri Bakanı Arthur Balfour’un yayımladığı Balfour Deklarasyonu, Filistin’de bir Yahudi yurdu kurulmasını desteklediğini ilan etti.
İsrail’in Kuruluşu ve Filistin’in Adım Adım İşgali
1947 yılında Birleşmiş Milletler, Filistin topraklarını Yahudi ve Arap devletleri arasında bölmeyi öngören bir plan sundu. Arap devletleri ve Filistinliler bu planı reddetti. 1948 yılında İngiliz Mandası sona erdi ve İsrail devleti bağımsızlığını ilan etti. Bu ilan, Arap-İsrail Savaşı’nı tetikledi. İsrail, savaşı kazanarak, BM’nin kendisine ayırdığı topraklardan daha fazlasını ele geçirdi ve yüz binlerce Filistinli mülteci durumuna düştü.
İsrail’in Araplarla Yaptığı Savaşlar
1948 Arap-İsrail Savaşı: İsrail’in bağımsızlık ilanının ardından Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak’tan oluşan Arap koalisyonu, İsrail’e saldırdı. İsrail, bu savaşı kazanarak kontrol ettiği toprakları genişletti.
1956 Süveyş Krizi: İsrail, İngiltere ve Fransa ile işbirliği yaparak Mısır’a saldırdı. Bu saldırının nedeni, Mısır Devlet Başkanı Cemal Abdünnasır’ın Süveyş Kanalı’nı millileştirmesiydi. Ancak uluslararası baskılar sonucunda İsrail, işgal ettiği Sina Yarımadası’ndan çekilmek zorunda kaldı.
1967 Altı Gün Savaşı: İsrail, Mısır, Suriye ve Ürdün’e karşı sürpriz bir saldırı başlattı. Sadece altı gün süren bu savaş sonucunda İsrail, Gazze Şeridi, Batı Şeria, Doğu Kudüs, Sina Yarımadası ve Golan Tepeleri’ni işgal etti. Bu savaş, Filistin topraklarının büyük bir kısmının İsrail işgali altına girmesiyle sonuçlandı.
1973 Yom Kippur Savaşı: Mısır ve Suriye, İsrail’e karşı eş zamanlı bir saldırı başlattı. Başlangıçta Arap güçleri bazı başarılar elde etse de, İsrail karşı saldırıya geçerek işgal ettiği toprakların büyük kısmını elinde tutmayı başardı.
İntifada Hareketleri
Birinci İntifada (1987-1993): 1987 yılında Gazze Şeridi’nde başlayan birinci İntifada, Filistinlilerin İsrail işgaline karşı toplumsal bir ayaklanmasıydı. Şiddetli çatışmalar, sivil itaatsizlik eylemleri ve genel grevlerle karakterize edildi. Birinci İntifada, 1993 Oslo Anlaşmaları ile sona erdi. Anlaşmalar, Batı Şeria ve Gazze Şeridi’nde sınırlı bir Filistin özerk yönetimi oluşturmayı öngörüyordu.
İkinci İntifada (2000-2005): 2000 yılında başlayan ikinci İntifada, İsrail Başbakanı Ariel Şaron’un Mescid-i Aksa’ya yaptığı provokatif ziyaretin ardından patlak verdi. Bu İntifada, birincisinden daha şiddetli geçti ve binlerce insanın ölümüne neden oldu. İkinci İntifada, İsrail’in Batı Şeria’da inşa ettiği güvenlik duvarı ve yoğun askerî önlemlerle bastırıldı.
Hamas’ın Ortaya Çıkışı
1987 yılında kurulan Hamas, Filistin’deki İslami direniş hareketinin bir parçası olarak ortaya çıktı. İsrail işgaline karşı silahlı mücadele ve İslami değerlerin korunmasını hedefleyen Hamas, Gazze Şeridi’nde güçlü bir taban buldu. 2006 yılında yapılan seçimlerde Hamas, Filistin Yasama Konseyi’nde çoğunluğu elde ederek büyük bir zafer kazandı. Bu zafer, Filistin siyasetinde ciddi bir bölünmeye yol açtı; Hamas Gazze Şeridi’nde kontrolü ele geçirirken, El Fetih Batı Şeria’da yönetimi sürdürdü.
Gazze’nin Filistin Direnişindeki Rolü
Gazze Şeridi, Filistin direnişinin merkezi konumundadır. 2005 yılında İsrail, Gazze’deki yerleşimlerini boşaltarak bölgeden çekilse de, Gazze’yi abluka altına aldı. Hamas’ın kontrolündeki Gazze, sık sık İsrail ile çatışmalara sahne olmaktadır. 2008, 2012 ve 2014 yıllarında Gazze’de büyük ölçekli çatışmalar yaşandı. Gazze’de yaşanan bu çatışmalar, bölgenin ne kadar stratejik ve önemli olduğunu göstermektedir. Gazze, Filistin direnişinin ve Hamas’ın en önemli üslerinden biri olarak kabul edilmektedir.