Lokman Aleyhisselam ve Hikmetin Işığında Hayata Dair Öğütler
İnsanlığın kadim yolculuğunda bazı isimler vardır ki, yalnızca yaşadıkları döneme değil, çağlar ötesine de seslenirler. Onların sözleri, birer kandil gibi karanlık yolları aydınlatır, hikmetleri ise gönülleri ferahlatır. İşte, böylesine derin ve etkileyici bir şahsiyetin adıdır Lokman Aleyhisselam. Kur’an-ı Kerim’de ismi anılan, bir sureye adını veren bu bilge insan, ilim ve hikmetin temsilcisi olarak bizlere rehberlik etmektedir.
Bugün Medeniyet Vakfı İskenderun Şubesi’nde yaptığımız tefsir dersinde, Kur’an’ın nuruyla aydınlanan Lokman Suresi’ni ve Hazreti Lokman’ın ibret dolu öğütlerini ele aldık. Kur’an’ın bize sunduğu bu eşsiz anlatım, hikmetin ne olduğunu ve hayatımıza nasıl yön vermesi gerektiğini gösteriyor.
Hikmet Sahibi Bir Peygamber: Lokman Aleyhisselam
Lokman Aleyhisselam, Kur’an-ı Kerim’de hikmetle anılan bir şahsiyettir. Onun bilgelikle dolu sözleri, yalnızca kendi zamanındaki insanlara değil, kıyamete kadar gelecek tüm insanlığa ışık tutmaktadır. Mekke’de inen Lokman Suresi, tevhide, ahlaka ve ibadete dair nasihatleri içermektedir. Bu surede anlatılan kıssa, özellikle Mekke müşriklerine yönelik bir uyarı niteliğindedir. Onların putperest inançlarına ve kibirli tavırlarına karşı, Allah’ın katında üstünlüğün yalnızca takva ile olduğunu vurgulamaktadır.
Kur’an’ın anlattığına göre, Hazreti Lokman bir köleydi ve siyahî bir insandı. Ancak bu, onun Allah katındaki değerini azaltmadı. Aksine, Allah onu bilge ve örnek bir kul olarak insanlara sundu. Kur’an böylece, üstünlüğün ne deri renginde ne de toplumsal statüde olduğunu, aksine iman, ahlak ve erdemde saklı bulunduğunu ilan etti.
Lokman Aleyhisselam’ın Oğluna Öğütleri
Kur’an-ı Kerim’de Lokman Aleyhisselam’ın oğluna verdiği öğütler, inanç, ibadet ve ahlakın temel taşlarını oluşturur. Lokman Suresi 13. ayette, oğluna şu önemli nasihati verdiğini görüyoruz:
“Sevgili oğlum! Allah’a ortak koşma! Çünkü ona ortak koşmak kesinlikle en büyük haksızlıktır.”
Bu söz, İslam’ın en temel ilkesi olan tevhidi vurgulamaktadır. Şirk, yani Allah’a ortak koşmak, yaratılışın düzenine aykırıdır ve insana yapılabilecek en büyük zulümlerden biridir. Hazreti Lokman, oğluna verdiği bu öğütle, iman temelinin sağlam olması gerektiğini hatırlatmaktadır.
Bunun yanı sıra, anne babaya saygı konusundaki vurgusu da dikkat çekicidir. Lokman Suresi 14. ayette şöyle buyrulur:
“Biz insana anne babasına iyi davranmasını emrettik. Annesi onu zayıflık üstüne zayıflık çekerek karnında taşımış, sütten kesilmesi de iki yıl sürmüştür. Önce bana, sonra da anne babana şükret. Dönüş ancak banadır.”
Ancak hemen ardından gelen ayette (31:15), eğer anne ve baba, kişiyi Allah’a şirk koşmaya zorlarlarsa, onlara itaat edilmemesi gerektiği belirtilir. Bu, İslam’ın, insan ilişkilerinde dengeyi nasıl sağladığını gösteren önemli bir ilkedir.
Lokman Aleyhisselam’ın oğluna verdiği diğer öğütler de hayatın her alanına yön veren dersler içerir:
- İyilik yapmayı ve kötülükten sakınmayı emretmesi
- Sabırlı olmanın önemini vurgulaması
- İnsanın yürüyüşünde ve konuşmasında ölçülü olması gerektiğini anlatması
Özellikle 19. ayette geçen şu ifade, insanın kibirden sakınması gerektiğini en güzel şekilde açıklar:
“Yürüyüşünde ölçülü ol, sesini yükseltme! Çünkü seslerin en çirkini kesinlikle eşek sesidir.”
Bu öğüt, yalnızca beden dilimizi değil, konuşma üslubumuzu da güzelleştirmemiz gerektiğini hatırlatıyor.
Dil ve Kalbin Hikayesi: Lokman’ın Hikmetli Sözü
Hazreti Lokman’a atfedilen meşhur hikmetli sözlerden biri de, efendisinin ona bir koyun kesmesini ve en güzel iki parçasını getirmesini istemesiyle başlar. Lokman Aleyhisselam, koyunun kalbini ve dilini getirir. Efendisi ona neden böyle yaptığını sorduğunda şu cevabı verir:
“İnsan güzel olduğunda kalp ve dil en güzel uzuvlardır. Kötü olduğunda ise en kötü olan yine bunlardır.”
Bu hikmetli söz, dilin ve kalbin insanın ahlaki değerlerinde ne kadar önemli olduğunu gözler önüne sermektedir. Dilimiz, bizi ya yücelten ya da düşüren bir araçtır. Aynı şekilde, kalbimiz niyetlerimizin merkezidir. İnsan, dilini hayırdan yana kullanmalı ve kalbini kötülüklerden arındırmalıdır.
Bugün Bizim İçin Ne Anlama Geliyor?
Bugün bizler Lokman Aleyhisselam’ın öğütlerini düşündüğümüzde, bu nasihatlerin yalnızca geçmişte kalan sözler olmadığını görürüz. İman, ibadet ve ahlak gibi konular, her çağda insanın temel meseleleridir.
- Tevhid inancı, modern dünyanın karmaşası içinde insanı Allah’a bağlayan bir iptir.
- Anne babaya saygı, toplumsal düzenin temel taşlarındandır.
- Dilimize ve kalbimize sahip çıkmak, insan ilişkilerini güçlendiren en önemli ilkedir.
Kur’an-ı Kerim, bu büyük bilgeyi bizlere örnek olarak sunarak, hayat yolculuğumuzda hangi değerlere sahip olmamız gerektiğini hatırlatıyor. Bugün Lokman Aleyhisselam’ın hikmet dolu sözleriyle kalbimizde bir huzur hissederken, onun nasihatlerini hayatımıza uygulama konusunda daha fazla çaba sarf etmeliyiz.
Unutmamalıyız ki, insana gerçek değer katan şey, malı, rütbesi ya da dış görünüşü değildir. Asıl değer, iman, güzel ahlak ve hikmettir. Tıpkı Lokman Aleyhisselam’ın gösterdiği gibi…
12.02.2025