Hikâyede Anlatım Biçimleri
1.Öyküleyici Anlatım: Yaşanan, tasarlanan ya da gözlemlenen olayların yer, zaman ve kişilere bağlı olarak anlatıldığı anlatım biçimidir. Öyküleyici anlatımda tanık olunan bir olay ya da durumu okuyucuya aktarma amaçlanır. Hikâye, roman, anı, seyahat, biyografi, otobiyografi gibi türlerde kullanılır. Öyküleyici anlatımda aktarılan olay ya da durum anlatıcı aracılığıyla okuyucuya iletilir.
2.Betimleyici Anlatım: Varlıkları belirgin özellikleriyle tanıtıp göz önünde canlandırmayı amaçlayan anlatım biçimidir. Betimlemede nesneler tanıtılırken okuyucunun duygu dünyasına seslenilerek nesnelerle ilgili izlenim kazanması amaçlanır. Betimleme, açıklayıcı betimleme ve izlenimsel betimleme olmak üzere ikiye ayrılır.
3.Açıklayıcı betimleme: Betimlenen varlık hakkında bilgi verme amacı taşır. Genel ayrıntılar yorumlanmadan aktarılır. Kişisel duygu ve düşünceler betimlemede yer almaz. Okuduğunuz Kirazlar adlı hikâyeden alınan aşağıdaki bölümde açıklayıcı betimleme yapılmaktadır:
“Karşımızda beş altı dönümlük kocaman bir bahçe içinde kaybolmuş bir eski ev vardır. Panjurları hemen daima kapalı duran bu evde ihtiyar bir karı-koca oturur. Ara sıra öteberi almak için çarşıya giden yine ihtiyar bir hizmetçilerinden başka kimseleri yoktur.”
4.İzlenimsel betimleme: Varlıklarla ilgili izlenim kazandırmak, sanat yapmak amacını taşır. Ayrıntılar öznel olarak ifade edilir. Farklı duyulara hitap edilerek okuyucunun betimlenen varlıkla ilgili izlenim kazanması amaçlanır.
Okuduğunuz Mendil Altında adlı hikâyeden alınan aşağıdaki parçada izlenimsel betimleme yapılmaktadır:
“Sicil müdürü terden, heyecandan boğulacaktı. Mendili yüzünden çekip fırlattı. Yüzü kızarmış, gözleri dönmüş, saçları dikilmiş, köşeye oturdu.”
Kişi betimlemesi (Portre)
Kişilerin dış görünüşlerini (fiziksel durumu) ya da kişiliklerini (ruhsal durumu) tanıtan betimlemelerdir.
Fiziksel portre: Kişileri dış görünüşleriyle tanıtan betimlemedir. Kişiler ayırt edici fiziksel özellikleriyle tanıtılır. Yazar bunu yaparken öznel görüş ve izlenimlere yer verebilir. Kirazlar adlı hikâyeden alınan aşağıdaki parçada sıfatlar aracılığıyla hikâye kahramanı okuyucunun gözünde canlandırılmaktadır:
“Sönük mavi gözlerinden buruşuk yanaklarına yaşlar sızıyordu. İşim bitmişti. Gitmek için ayağa kalktım.”
Ruhsal portre: Kişilerin karakter özelliklerinin tanıtıldığı betimlemedir. Ruhsal betimlemede tanıtılan kişinin duygularına, hayallerine, düşüncelerine yer verilebilir.
Kirazlar adlı hikâyeden alınan aşağıdaki parçada kahramanların kişilik özellikleri yer almaktadır: “Dünya kadar paraları vardır. Fakat gayet pinti insanlardır. Yemezler, içmezler, evlerinde yırtık elbiselerle gezerler, kışın ateş yakmazlar. İratlarından gelen parayı bankaya götürüp yatırırlar.”